۱۳۲اُمين نشست دگرخند به مناسبت چهلمين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي با موضوع معرفي و بررسي کتاب «دوباره بايد شد» با حضور عليرضا لبش، عباس حسيننژاد، علي درويش ، مهدي معارفي و محمد حسن صادقي برگزار شد.
تازهترين نشست دگرخند با بررسي کتاب «دوباره بايد شد» و با موضوع کاريکلماتور و کوتاه نويسي در حوزه هنري برگزار شد.
عباس حسيننژاد، نويسنده و شاعر، در اين نشست با بيان اينکه متاسفانه معيار و تعيين کننده اينکه مينيماليسم از چه زماني آغاز شده ويکيپديا است، اظهار کرد: اشتباه بزرگ ما اين است که به ادبيات فارسي توجه نداريم. سعدي قرنها پيش يکي از مهمترين کتابهاي مينيمال معرفتي کشورمان را نوشت. بايد به داشتههاي خودمان اعتناي بيشتري داشته باشيم.
من هنوز نتوانستهام با موجوديت کاريکلماتور ارتباط برقرار کنم. اعتقاد دارم کاريکلماتور پدري به عنوان پرويز شاپور دارد و احمد شاملو عنواني انتخاب کرد که ماندگار شد؛ اما پس از آن پسران نتوانستند راه پدر را ادامه دهند؛ اگرچه آثار مهدي فرجاللهي به نسبت ديگران بهتر بود.
کتاب «دوباره بايد شد» متنهاي زيباي حکمتآميز است و نويسنده نگاه ديني زيبايي در اين کتاب داشته است. اما اينکه چنين اثري را به عنوان طنز ارائه کنيم درست نميدانم و معتقدم اين اثر طنز نيست.
حسيننژاد خاطرنشان کرد: همه دوستان نويسندهاي که دوستدارند کاريکلماتور بنويسند اگر به خندهدار بودن محتوايي که توليد ميکنند بيشتر فکر کنند، ميتوانند جکهاي جاودانه توليد کنند که تا سالهاي سال بماند و بر سر زبانها باشد. مرحوم زرويي ميگفتند حاضرم هر چه را در طنز نوشتهام بدهم و يکي از جکهايي که بين مردم دست به دست ميشود از آن من باشد.
عليرضا لبش، نويسنده و طنزپرداز، نيز با بيان اينکه من موافق اصالت دادن به کوتاهنويسي نيستم، گفت: ما ميتوانيم يک متن بلند بنويسيم و يا يک متن کوتاه بنويسيم و اين بستگي به نظر و تشخيص نويسنده دارد. همچنان که سعدي کوتاه مينويسد، غزلهاي بلند دارد و انواع مختلف گونهها و فضاهاي ادبي را تجربه ميکند.
اينکه امروز زمان کوتاه است و بنابراين کوتاهنويسي باب شده است، اين را درست نميدانم. در قديم بلندنويسي باب بود. اين ربطي به ذائقه افراد ندارد. اين مربوط به نظر نويسنده است. زماني نويسنده معتقد است با اثر کوتاه ميتواند حرف خود را بزند، اثر کوتاه مينويسد و زماني معتقد است با رمان ميتواند حرف خود را منتقل کند و رمان مينويسد. هيچگاه رمان نمرده است و رمان هنوز هم پر مخاطبترين کتابهايي است که خوانده ميشود.
لبش با تاکيد بر اينکه اهالي رمان قطعا کتابهاي حجيم را خواندهاند، عنوان کرد: وقت نداشتن دليل بر اين نيست که رمانهاي بلند خوانده نشود. ادبيات و مخاطب هنر به دنبال اثري ميرود که حس زيباييشناختياش را تحريک کند.
يک اثر يا هنر است و يا نيست و هنر بودن به معناي خلاقيت معني ميشود. در آثار هنري با فرمهاي مختلف مواجه هستيم و هر اثر هنري و غير هنري بر اساس يک فرمول ساخته ميشود.
وي با اشاره به اسامي شخصيتهايي همچون پرويز شاپور که کاريکلماتور را راهاندازي کردند، عنوان کرد: بيژن اسديپور از همدورههاي پرويز شاپور بوده که کاريکلماتور مينوشت. جلال سميعي کتاب «رساله صدفرمان» را دارد و ميتوان آن را به عنوان کاريکلماتور دانست. برخي آثار نويسندگاني همچون شهرام شکيبا، کيومرث منشيزاده و … هم آثار ارجمندي در حوزه کوتاه نويسي دارند.
در کتاب «دوباره بايد شد» با فرمول مواجه هستم و با فرم مواجه نيستم. فرمولي است که در آن کلمات در قالب خاصي کاشته ميشود. اين کتاب حاوي مطالب روانشناسي است که گاهي در برخي مجلات هم ديده شده است. البته من موافق اين نيستم که هر نوشته مطبوعاتي در قالب کتاب چاپ شود. برخي نوشتههاي مطبوعاتي شهرام شکيبا چاپ شد، اما تاريخ مصرف داشتند و کتابشان با استقبال مخاطبان مواجه نشد.
جملات بسيار خوبي در اين کتاب ديدم که به هنر نزديک بود. فکر ميکنم اگر ايشان حجم کتاب را کم ميکرد و اصول مينيماليسم در کتابسازي رعايت ميشد، کتاب خواندنيتري را شاهد بوديم. بعد از مدتي که کتاب را خواندم خسته شدم و احساس کردم اين ترکيبسازيها و بازي با کلمات زياد است. قرار نيست هر چيزي که توليد ميکنيم تبديل به کتاب شود.
علي درويش، نويسنده کتاب «دوباره بايد شد»، نيز اظهار کرد: از آنجايي که هيچگاه دوست نداشتم نسبت به تفاوت بيتفاوت باشم، سعي کردم جور ديگر پيرامون خودم را نگاه کنم و قانون اساسي مطالبي که در اين مجموعه و مجموعههاي ديگر زير چاپ است زير اين عنوان است که «اين است و ديگر هم هست» و «جور ديگر هم ميتوان ديد».
وي در ادامه چند کاريکلماتور از کتاب «دوباره بايد شد» خواند که به شرح زير است:
تا دست به زانو نشد مشکل به زانو در نيامد.
سکوت حرفهايي داشت که حرف نداشت.
اجازه ندهيم بديها بديهي شوند.
استاد نقاش نگاهي به نقاشيام انداخت، ديد خجالت کشيدهام.
سر کيسه را طوري شل کن که سرکيسه نشوي.
محمدحسن صادقي، ديگر نويسنده حاضر در اين نشست، نيز با بيان اينکه تا ۱۰۰ سال پيش نظريهها درباره ادبيات و هنر به گونهاي بود که منتقدان نسبت به ادبيات نگاه کارکردگرايانه نداشتند، اظهار کرد: به همين دليل رمانهاي پرحجم ما تا ۱۰۰ سال اخير توليد شده است. برخي منتقدان سالها اين آثار را بررسي کردند و ديدند که در يک رمان ۲ هزار صفحهاي چقدر حرف مفيد و جان کلام است و چقدر از اين آثار اهميت گفتن ندارد.
منتقدان آثار را در گونه هاي مختلف ادبي و هنري بررسي کردند و به مکتب مينيماليسم رسيدند. در مکتب مينيماليسم يا موجزگرايي از توضيحات و توصيفات اضافي و مقدمههاي اضافي نداريم و بايد جان کلام را بيان کنيم. کوتاهنويسي در ادبيات کشورمان معاصر با کوتاهنويسي در ادبيات جهان شد.
محمدمهدي معارفي با بيان اينکه ويژگي اصلي کاريکلماتور ايجاز و کوتاهي است، عنوان کرد: کاريکلماتور به زبان ساده سخن ميگويد و سعي ميکند از روزمرگي استفاده کند. مانند مينيماليستها تلاش دارد از غافلگيري و ضربه ناگهاني استفاده کند. کاريکلماتور بيشتر بازي با کلمات است و البته مفهوم و ايده هم مهم است.
وي در ادامه آثاري را در زمينه کاريکلماتور را به مخاطبان و حاضران در اين برنامه معرفي کرد.
گفتني است، کتاب «دوباره بايد شد» مجموعه کاريکلماتورها و تاملات کوتاه و اميدبخش علي درويش است که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شدهاست.