ملانصرالدین؛ قهرمان افسانه ای طنز اسلامی
ایوان سِپ Ivan (Sep)، نویسنده و منتقد هنری یوگسلاوی رساله دکترایش را درباره ملانصرالدین نوشته است.
مجله پیام یونسکو (اردیبهشت ۱۳۵۵) ویژه‌نامه‌ای درباره طنز منتشر کرد. در این ویژه‌نامه مقاله‌ای از «ایوان سپ» چاپ شده است.
به بخش‌هایی از آن ناخنک می‌زنیم. نام مترجم ذکر نشده است.
فقط ذکر نام ملانصرالدین کافی است تا معنای داستان‌های خنده‌آور، آغشته به ساده‌لوحی، خوشگذرانی و درعین‌حال حکمت عامیانه عمیقی را برساند. این داستان‌ها در ضمن داستان مبارزه با خشونت و اختناق است؛ مبارزه‌ای که خنده و تمسخر را به عنوان سلاح به کار می‌گیرد.
در یکی از شهرهای ترکیه – آق شهر – هر از چندگاه جشنواره‌ای به نام او [ملانصرالدین] ترتیب می‌یابد، زیرا ظاهراً در این شهر او بدرود حیات گفته است و نوشته‌ای روی دیوار مسجد این گمان را پیش می‌آورد که او در سال ۱۳۹۲ میلادی درگذشته است. اما هیچ مدرکی در تأیید این ادعا وجود ندارد.
شخصیت ملانصرالدین که معجونی شگفت‌انگیز از فرزانگی و رندی است، مدت‌ها از مرزهای ادبیات عامیانه ترکی فراتر رفته است.
نرمی و مهربانی یعنی مشخصات طنز عامیانه که به‌وسیله ادبیات شفاهی منتقل می‌شوند، در او جمع است.
او را به انواع گوناگون می‌نامند: ملانصرالدین (نزد ایرانیان)، جوحه یا جحه (نزد عرب‌ها)، سید جحا یا فقط «جُحا» (بربرها)، جهان (مردم مالت)، جيوفا (مردم سیسیل)، جیوحا یا جووانی (مردم کالابری) و غیره.
در ضمن نصرالدین بیشتر یک ضدقهرمان است، یعنی عکس یک قهرمان حماسی؛ چرا که فقیر است و کثیف و ژنده‌پوش و بددهن. هر وقت دستش برسد از دزدی هم ابایی ندارد.
فولکلور همیشه منبع گران‌بهایی برای ادبیات است. بدین سبب داستان‌های خواجه الهام‌بخش بسیاری از نویسندگان روسی، اوکراینی، رومانیایی، آلمانی، صرب و ترک بوده‌اند. گاه روایتی بر روایات دیگر اثر گذاشته است.
طنز مُلّا فقط شوخی اجتماعی نیست، بلکه درعین‌حال درکی است از زندگی، که البته همیشه با ایدئولوژی رایج و قدرتمندان دوران تطابق ندارد.
شخصیت نصرالدین، اثر آفرینشگران گمنام، صنعتگران، دهقانان، دکان‌داران، چارپاداران، باربران، گدایان، افراد زرنگ شهر و ده، افراد خیالاتی و تمام کسانی است که بی‌عدالتی اجتماعی را تحمل می‌کنند، بی‌آنکه علتش را بفهمند. آنان با نقل داستان‌های خنده‌آور خود را تسکین می‌دادند. قدرت نصرالدین همان خنده است و داستان‌هایش بیانگر ارزش‌های عام، به سبک آثار ادبیات جهان
منبع: طنز و شوخ‌طبعی ملانصرالدین. عمران صلاحی. صفحات۵۵-۵۶
از کانال تلگرامی طرز طنز
پایان
برای مطالعه سایر مقالات اینجا کلیک کنید.