عید نوروز در اصفهان چگونه سپری میشود؟
نویسنده: رسول شاکرین
شاید باورتان نشود که اصفهانیها مثل بقیه ایرانیها عید نوروز را جشن میگیرند و رسم و رسوم خودشان را دارند؛ رسم و رسومی که سالیان متمادی است که اجرا میشوند.
هرچند هر سال یک چیزی به آن اضافه میشود ولی همچنان اصل آن دارای اصالت ایرانی است و کلی لذت بخش است.
عید نوروز در اصفهان
در این متن، قرار است با چندتا از رسوم اصفهانیها در عید نوروز آشنا شویم:
۱- عید نوروز، عامل خرابی دندان اصفهانیها:
هرچند عید نوروز برای خیلیها موسم نشاط و زیبایی است و بشارت اتفاقات خوب را میدهد، اما این برای دندانپزشکان اصفهانی دوچندان است.
چون اصفهانیها برای عید نوروز یک عالمه شیرینی دارند که توی مهمانیهایشان از آن استفاده میکنند و هر چند دقیقه یکبار یکی از آن را در مهمانی رو میکنند و این باعث میشود که در پایان نوروز کسب و کار دندان پزشکان سکه شود.
سنتیترین شیرینی که در همه جای اصفهان در مهمانیها استفاده میشود گز است. شما محال است در عید نوروز به خانه یک اصفهانی بروید و او گز نداشته باشد و وقتی گز نمیخورید هم محال است که تعریف نکند با چه دردسری به سراغ فلان گز فروشی رفته، توی صف ایستاده و چند جعبه گز شکار کرده تا امروز مهمانها لذتش را ببرند.
گز یکی از شیرینیهایی است که به دندان میچسبد و اگر اهل مسواک و نخ دندان نباشید، میتوانید تا چندوقت بعدش طعم آن را در دهانتان حس کنید.
باکلاسهای اصفهان تا سالها پیش از گز آردی استفاده میکردند که به آن گز آرتی میگفتند. گز آرتی همانقدر که کلاس و اصالت داشت، بدبختی هم داشت.
به خاطر این که هرکدام اندازه یک کله قند بود و باید قبل از ورود مهمانان به منزل، گزها را با گز شکن (چیزی شبیه قندشکن ولی کوچیکتر) عین یخهای حوض میشکستند.
جدای از این، مهمان نگون بخت هم باید کلی بین گزها میگشت تا کوچکترین گز را پیدا کند تا معقولانه شیرینی بخورد و دندانهایش خراب نشوند.
اما اینجاست که تکنولوژی با رو کردن چیزی به اسم گز لقمهای که عین شکلاتهای ماست به مدد اصفهانیها آمد و گزها را دسته به دسته، با نظم و ترتیب یک جا نشسته، هم شکل و هم اندازه و البته بدون دخالت دست به خانههای اصفهانی آورد.
گز البته درصدهای مختلفی دارد که اگر اصفهانی نباشید، فکر میکنید اصفهانیها در گز آب میکنند که اینطوری نیست.
درصد گز، درصد مخلوط مغزیجات داخلش است. در گز از بادام یا پسته یا هر دو استفاده میشود. هرچقدر درصد آن بالاتر باشد، مغزیجات آن بیشتر است که پیشنهاد نگارنده استفاده از گز ۲۸ درصد است.
هم قیمت معقولی دارد و هم طعم اصلی گز را در آن میتوانید حس کنید. درصدهای کمتر طعم چسب چوب میدهند و درصدهای بالاتر هم انگار یک کاسه آجیل را با چسب چوب به هم چسباندهاند.
نکته مهم: گزتان را همان اول نخورید، بگذارید تا چایی بیاورند و گزتان را با چایی بخورید، هم خیلی حال میدهد و هم یک نمونه کلاس گذاشتن اصفهانی است دیگر!
پس از گز، اصفهانیها از شیرینی دومشان یعنی «کرکی» رونمایی میکنند که خودشان آن را «کلکی» صدا میزنند. کلکی ترکیبی از آرد نخودچی برای طعمش، آردهای دیگر برای خالی نماندن عریضه، شکر برای شیرین کام کردن، زعفران جهت تزریق شادی و خوشی، روغن حیوانی برای قوتش و سیاه دانه برای ایجاد گرمی است که ترکیب بمبی را میسازند. البته این اواخر، یک سری از قنادها با حذف زعفران، به کلکی پودر کاکائو اضافه کردهاند که آن هم ترکیب بمب دیگری شده و نماد بارز پیوند سنت و مدرنیته است.
پس از کلکی، نوبت چای است. در اصفهان علاوه بر قند، از پولکی استفاده میکنند که شکر آب شده بسیار رقیق است و چیزیست شبیه به چیپس شیرین، با این تفاوت که ۹۰ درصد بسته هر پولکی هوا ندارد و تا بیخ بستهاش پر است. پولکی هم طعمهای زیادی دارد که اینجانب یعنی نگارنده، عاشق طعم نارگیلی، کنجدی و زنجفیلی آن هستم.
با این وضع تعدد شیرینی، اگر با مسواک و خمیردندان کات کرده باشید همان روز ۱۴ فروردین باید به فکر دندان مصنوعی باشید.
ولی اگر نخ دندان و مسواک با شما رفیق باشند نگران نباشید، یا مهمانی نروید یا اگر رفتید از اردیبهشت همان سال یعنی ۱۵ روز دیرتر به فکر دندان مصنوعی باشید.
۲. میوههای بشقابی، محصولی شگرف از نصف جهان:
برخلاف بقیه شهرها که میوه را جلوی مهمان میگیرند و از یکجایی به بعد به دلیل تمام شدن موزهای توی میوهخوری، از بقیه مهمانها حق انتخاب برای خوردن موز گرفته میشود، اصفهانیها یک پکیج کامل از میوه در قالب بشقاب به مهمان ارائه میدهند.
یعنی همه مهمانها به یک اندازه میوه دارند و شما به معنی واقعی کلمه مزه حق انتخاب و آزادی را متوجه میشوید.
البته زیاد خوشحال نشوید، با این که صاحب خانه بنده خدا هیچ مشکلی با موز خوردن شما ندارد، ولی وجدان شما اجازه نمیدهد که در آن پر از میوه دست به موز شوید.
بنابراین سراغ نارنگی و خیار و پرتقال و این چیزها بروید، هر چه نباشد حداقل قیمت امسال آنها برابر قیمت سال پیش موز است!
البته الان خیلی خوب شده، قبلا اگر کسی دست به موز مییرد، از نظر خانوادهاش بی فرهنگتر از آنان بود که در اوج آلودگی هوا با ماشین شخصی تردد میکنند و در ملأعام سیگار میکشند؛ اما اگر موز نمیخورد، سطح فرهنگش با جلال آل احمد پس از نوشتن کتاب غرب زدگی برابری میکرد.
در اساطیر اصفهان نیز نقل است که یک خانواده، از جنگ جهانی دوم به بعد، موز برای مهمانی نخریدهاند زیرا هر سال هیچکس حاضر به خوردن آن موزها نمیشود.
۳. سازمان لیگ فدراسیون دید و بازدیدهای نوروزی در اصفهان:
اصفهانیها عین بقیه ایرانیها و آریاییهای عزیز دیگر در اقصیالنقاط جهان، در عید نوروز به دید و بازدید میپردازند، به این شکل که کوچکترها به ترتیب خانه بزرگترها میروند و بزرگترها بازی برگشت را در خانه کوچکترها سپری میکنند.
پس از استرس بازی ایران ولز در جام جهانی، تمام شدن این دید و بازدیدها در ۱۲ روز نوروز به عنوان بزرگترین استرس نوع بشر شناخته شده است.
در این میان، گاهی ممکن است که بازیها از شکل لیگی بودن خارج شده و تبدیل به مرحله حذفی جام جهانی شوند، آن هم بدینصورت که یک خانواده برای انجام مرحله مقدماتی صله رحم به یک خانه مراجعه کردهاند ولی خانواده بعدی در مسابقات برگشت حاضر نشده و همینطوری دستی دستی مهمانی از سال دیگر هوا میشود.
چندسالی است که در اصفهان مرسوم است که خانوادهها روش فتحعلیشاهی از سر گرفتهاند، یعنی این که مثل قبل نیست شما سر را پایین بیندازید و بروید عید دیدنی یا اگر فرهنگ مناسبی داشته باشید، قبلش زنگ بزنید و بگویید صاحب خونه صاحب خونه ما داریم میآییم.
صاحبخانهها یک روز را برای دید و بازدید در نظر میگیرند و به شما خبر میدهند که منزل ما فقط در فلان روز پذیرای شما مهمانان عزیز برای دید و بازدید میباشد، فلان روزتان را خالی کنید و برای دستبوسی خدمت برسید.
لازم به ذکر است که به جهت بیخود بودن این رسم اسم فتحعلیشاه روی آن قرار گرفته است، وگرنه فتحعلیشاه نگون بخت که آنقدر دنبال از دست دادن گوشه و کنار ایران بود که اصلا به این چیزها فکر نمیکرد.
۴- ترافیک، خانه دوم هر اصفهانی در عید نوروز:
از آن زمان که شاه عباس صفوی در یکی از برگههای تاریخ متوجه استعداد شگرف اصفهان در زمینه آثار باستانی و میراث تاریخی شد و اولین کلنگ برای ساختن میدان نقش جهان را زد، اصفهان به مقصد هرساله مسافرین نوروزی تبدیل گشت و ترافیک مهمان این شهر شد.
به همین دلیل در عید نوروز، یکی از جاهایی که اصفهانیها واجب میدانند که به آن سر بزنند، ترافیک است. ترافیک عیدانه میتواند به عنوان میراث ناملموس اصفهان در یونسکو ثبت شود.
البته فکر نکنید که این ترافیک جنبه فرهنگی ندارد! فرض کنید وسط خیابان و در اوج ترافیک، یک ماشین بدون این که راهنما بزند، ناگهان میپیچد و یک کل کل ترافیکی این میان شکل میگیرد.
واقعا آموختن فحشهای مختلف به زبانها و لهجههای دیگر لذت بخش است.
۵- نوروز در خانه، پس غذا هم فقط غذای خانه:
در عید نوروز که اصفهانیها مجالی برای نشستن در خانه پیدا میکنند اقبال بسیار زیادی نسبت به غذاهای خانگی که خیلیهایشان سنتی هم هست پیدا میکنند.
احتمالا شما اصفهان را با بریان میشناسید که نسخه اولیه همبرگر مک دونالد با نان سنگک است، اما باید خدمت شما عرض کنم که غذاهای اصفهان فقط این نیست.
اصفهانیها اگر مهمان نداشته باشند و مهمانی نخواهند بروند و زمان کافی داشته باشند، غذایی به اسم شوید باقالی که ترکیبی از برنج، شوید و باقالی به همراه کشمش یا آلوچه است طبخ میکنند.
اگر وقت کافی نداشته باشند، غذایی به اسم قیمه ریزه نخودچی که گلولههای کوچکی هستند که از آردنخودچی، آبغوره، گوشت و ادویه تشکیل شده است استفاده میکنند.
شله ماش که همان پلوماش خودمان است که در بلندر عین حلیمش میکنند و قلیاپیتی که همان جغوربغور شما تهرانیهاست نیز از غذاهای نوروزی اصفهانیهاست.
اصفهانیها اگر مهمان داشته باشند از یک دسر استفاده میکنند که از لحاظ قیافه شبیه برادر دوقلوی بستنی زعفرانی است، اما از لحاظ ترکیبات و مزه چیزی شبیه بمب اتم است و به آن خورشت ماست میگویند.
خورشت ماست اصیل از ماست چکیده تازه، عسل، زعفران و گوشت گردن مرغ یا گوشت بز تهیه شده است و بسیار چیز مقوی و گرانقیمتی است.
پس اگر مهمان یک اصفهانی شدید، حسابی خورشت ماست بخورید چون بقیه چیزهای سر سفره توی خانه خودتان هم هست.
البته این تمام رسم و رسوم اصفهانیها نیست و این رسم و رسومها ادامه دارد.
پایان
برای مطالعه سایر مطالب اینجا کلیک کنید.