به گزارش روابط عمومي دفتر طنز حوزه هنري صد و چهل و يکمين نشست «دگرخند» با موضوع شوخ‌طبعي و ايجاد نشاط و اميد در خانواده و جامعه عصر شنبه ?? آبان‌ماه هم‌زمان با اولين برف پاييزي تهران در سالن اوستا حوزه هنري برگزار شد.
در اين برنامه دکتر زهره قرباني(روانشناس)، هدي امامي (جامعه شناس) و سعيد بي‌نياز (روانشناس) درباره موضوع نشست بحث و گفتگو کردند.
دکتر قرباني در آغاز نشست به اهميت نگاه روانشناسي به شوخ‌طبعي اشاره کرد و گفت: شوخ‌طبعي مي‌تواند موجب نشاط ما شود و روي کيفيت زندگي ما تاثير بگذارد. براي اينکه ما حال خوبي داشته باشيم لازم است هيجانات مثبت زندگي بيشتر شود و شوخ‌طبعي يکي از اين هيجانات مثبت است.
روابط مثبت نيز يکي ديگر از عوامل شادي و نشاط زندگي است. بر اساس پژوهش‌ها، روابط مثبت حدود ?? درصد کيفيت زندگي را بهتر مي‌کنند. اين روابط مثبت مي‌تواند از راه شوخ‌طبعي شکل بگيرد. همچنين شوخ‌طبعي از اضطراب جلوگيري مي‌کند. نحوه مقابله ما با رويدادهاي بد زندگي‌مان روي کيفيت آن تاثير مي‌گذارد. بسياري از افرادي که مي‌توانند در بحران با شوخ‌طبعي تلخي آن را بگيرند و با آرامش بيشتري به آن بپردازند، زندگي آسوده‌تري دارند. در حالي‌که غير از اين حالت، موجب سردرگمي و تشويش و عدم انتخاب راه درست براي حل مسئله مي‌شود.
شوخ‌طبعي به سلامت رواني جامعه کمک مي‌کند. حل مسئله با کمک شوخ‌طبعي، باعث افزايش اميد و اعتماد به نفس مي‌شود.
توانمندي‌هاي شخصي يکي از عوامل تعيين کننده در کيفيت زندگي است. شوخ طبعي هم يکي از اين توانمندي‌ها است.
براي اينکه بتوانيم مهارت شوخ‌طبعي را در وجود خود تقويت کنيم چه کارهايي بايد بکنيم؟ خوشبختانه يک برنامه منسجم و خوب در کتاب روانشناسي و شوخ‌طبعي نوشته آقاي سعيد بي‌نياز آمده است. اين برنامه در شش جلسه با تمرينات زمان‌بر مي‌تواند راه خوبي براي تقويت شوخ‌طبعي باشد.
يکي ديگر از راه‌هاي افزايش توان شوخ‌طبعي، بهره‌برداري از روابط با آدم‌هاي شوخ‌طبع است. به عنوان مثال اگر مي‌خواهيد يک فيلم کمدي ببينيد، سعي کنيد آن را با يکي از دوستان شوخ‌طبع خود ببينيد که به شما در نوع نگاه شوخ‌طبعانه کمک بسياري مي‌کند. چرا که افراد شوخ‌طبع هنگام ديدن فيلم‌هاي کمدي نکات ريز و ظريفي را که سازنده فيلم براي خنداندن مخاطب به کار برده است را به خوبي دريافت مي‌کنند. به اين ترتيب شما هم کم کم مي‌توانيد به اين توانايي دست پيدا کنيد.
يکي ديگر از راه‌هاي افزايش مهارت شوخ‌طبعي خلوت کردن با افراد بسيار صميمي زندگي‌تان است که منجر به نرمي و لطافت خلق و خوي شما و در نتيجه کمک به ارائه رفتاري خوش‌رويانه مي‌شود. اين کار در ادامه به افزايش طبع شوخ آن فرد مي‌انجامد.
قرباني با ارائه يکي ديگر از راه‌هاي شوخ‌طبعي و کاربردهاي آن گفت: سعي کنيم که شوخ‌طبعي را در بيشتر مواقع به کار ببريم. از اين کار مي‌توانيم براي انتقاد از هم استفاده کنيم. يعني حرف انتقادي خود را با شوخي و طنز بيان کنيم که هم اعتراضمان به طرف مقابل اعلام شود و هم موجب ناراحتي نشود. به عنوان مثال هنگامي که قراري با يکي از دوستان خود داريد و دوست شما با تاخير زيادي به مکان قرار مي‌رسد مي‌توانيد به او بگوييد که دفعه بعد يه جاي بي آب و علف قرار بگذاريم که هم زير پاي من علف سبز شود و هم به آباداني آن منطقه کمکي کرده باشيم.
راه ديگري که مي‌تواند روحيه شوخ‌طبعي شما را بهبود دهد اين است که هر روز سه اتفاق خنده‌دار و با مزه‌اي که براي شما رخ داده است را يادداشت کنيد. اين يادداشت‌ها را پس از پايان هر هفته با دوستان خود در ميان بگذاريد تا هم تمريني براي شما باشد و هم دوستان شما به اين کار تشويق شوند.
قرباني در پايان گفت: يکي از سخت‌ترين تمرينات شوخ‌طبعي اين است که در شرايط بحراني يکي از ويژگي‌هاي شخصي خودتان را انتخاب کنيد و به آن با نگاه طنز بخنديد.
شوخي يک تيغ دو لبه است
سعيد بي‌نياز؛ نويسنده کتاب روانشناسي شوخ طبعي که پژوهش‌هاي ديگري نيز در اين زمينه دارد؛ در اين نشست سه موضوع جامعه، شوخ‌طبعي و خانواده را بررسي کرد.
بي‌نياز با اشاره به نقاط مثبت و منفي شوخ‌طبعي گفت: شوخي کردن يک تيغ دو لبه است که از طرفي هم مي‌تواند موجب شادي و نشاط در خانواده شود وهم مي‌تواند تاثير برعکس بگذارد.
چند نوع شوخي داريم. يکي از آنها شوخي پيوند دهنده است که در آن بدون تمسخر و تحقير سعي مي‌شود لبخندي روي صورت افراد بنشيند. اين نوع شوخي يکي از بهترين آنها است که منجر به نزديکي قلب‌ها و عواطف آدم‌ها به ويژه اعضاي يک خانواده مي‌شود.
يکي ديگر از شوخي‌ها، شوخي خود ارزنده‌ساز يا خود ارتقاءدهنده است.
يکي ديگر از آنها شوخي خود تحقيري يا خود تخريبي است. به عنوان مثال من براي اينکه بقيه را بخندانم سعي کنم با يک ويژگي جسمي خودم شوخي کنم تا بقيه را بخندانم. اين شوخي خود تخريبي است.
يکي ديگر از شوخي‌ها شوخي پرخاشگرانه است. اين شوخي بدترين نوع شوخي‌هاست و منجر به ناراحتي و تخريب افراد مي‌شود. درست است که ابزار خنده ديگران را فراهم مي‌کند اما با تحقير و تخريب شخصيتي يک نفر انجام مي‌شود.
طنزپرداز، دردآشناي هوشمند
هدي امامي در اين نشست از نگاه جامعه‌شناسي به موضوع شوخ‌طبعي پرداخت و گفت: طنز مي‌تواند ميان جامعه و خانواده تسهيل‌گر باشد، يعني ارتباط ميان اعضاي خانواده را بهتر مي‌کند.
امامي با نگاهي به مولفه‌هاي طنز از منظر اجتماعي گفت: طنز عالي‌ترين نوع نقد است که به عنوان ابزاري براي نماياندن روابط ناصحيح قدرت، تصحيح شيوه‌اي از تفکر با مناسبات اجتماعي به‌کار مي‌رود.
متون طنز با قابليت‌هاي فراوان پنهان و آشکاري چون استعارات، تشبيهات، کنايه‌ها و نشانه‌ها براي رساندن معاني به مخاطب، بدون اينکه حساسيت برانگيز باشد پر‌توان به نظر نمي‌رسد.
طنز روش ويژه‌اي در نويسندگي است که ضمن ارائه تصويري هجوآميز، قسمت‌هاي زشت و منفي زندگي، عيب‌ها، فسادها و حقيقت‌هاي اجتماعي را به صورت اقرارآميز نشان مي‌دهد تا صفات و مشخصه‌هاي آنان روشن‌تر و نمايان‌تر جلوه کند.
طنزپرداز کيست؟ او هوشمند دردآشناست. مددکار دردمندان با تجويز لبخند، تسهيل‌گر روابط مردم با يکديگر و حتي مردم با قدرت حاکمه، با راهکار سهل‌گيري و ساده‌انگاري دشواري‌هاست.
امامي در خصوص موضوعات مطرح طنزپردازي در جامعه کنوني گفت: طنز قابليت آن را دارد که مفاهيم و موضوعات گوناگوني را بيان کند که معمولا در ارتباط با زندگي روزمره، آرزوها و اميال، انتقادات و درد و رنج‌هاي مردم باشد. از جمله اين موضوعات مي‌توان به مسائل اجتماعي، سياسي و اقتصادي اشاره کرد.
برخي از قابليت‌هاي مصرف طنز در جامعه امروز لطيفه، برنامه‌هاي تلويزيوني و راديويي، شبکه‌هاي مجازي اعم از متون، تصاوير و کاريکاتور، کليپ‌هاي طنز و تئاتر طنز است.
طنز همانند نمک است و از آنجايي که «واي به روزي که بگندد نمک»، واکاوي و نقد الگوهايي از طنز رايج واجب است. واکاوي از آن روي که وقتي مسئله‌اي تبديل به الگويي تکرار شونده در شوخ‌طبعي مي‌شود، بيانگر مسائل و رازهاي مگوييست که پنهان مانده يا ناديده گرفته شده است.
طنز و طنازي مي‌تواند نقش تسهيل‌گر را در بحران‌هاي اجتماعي داشته باشد. طنز را نبايد به اشتباه مسکن يا مخدري براي کاهندگي دردمندي اجتماعي دانست، بلکه برعکس اين موضوع، طنز زبان هشدار دهنده و آگاهي بخشي است که مخاطب را ضمن دعوت به تاب‌آوري به تفکر وادار مي‌کند.
شوخ‌طبعي در صحنه خانواده نيز که هسته اصلي جامعه است مي‌تواند نقش تسهيل‌گري ايفا کند و شکاف‌ها و بحران‌ها را تخفيف دهد، اما نظر به اينکه روابط در خانواده بايد بر اساس احترام و محبت باشد، شوخ‌طبعي بايدها و نبايدهايي دارد که بهتر است رعايت شود.