صرف يک «قهوه قند پهلو» با شکيبا و مهدي‌نژاد
نشست نقد و بررسي کتاب «قهوه قند پهلو» مجموعه شعر طنز امروز که «به اصرار» اميد مهدي‌نژاد؛ شاعر و طنزپرداز جوان جمع‌آوري شده عصر امروز در تالار انديشه حوزه هنري با حضور شهرام شکيبا و جمعي از طنزپردازان و علاقه‌مندان به طنز برگزار شد.
به گزارش خبرنگار دفتر طنز حوزه هنري، در ابتداي اين نشست اميد مهدي‌نژاد طنز را با نقل به مضمون از ابوالفضل زرويي نصرآباد «بيان نواقص و ناراستي‌ها و کاستي‌ها با زبان شيرين و کنايي و منصفانه دانست» و گفت: سعي من بر اين بود که طبق اين تعريف، طنز شاعران را جمع آوري کنم. البته در اين کتاب تعدادي شعر فکاهي هم وجود دارد اما غالب آثار طنز است.
اين شاعر و طنزپرداز ادامه داد: ملاک ديگر در جمع آوري شعرها سلامت زبان و فرم و ساختار بود؛ از همين رو آثاري هرچندشيرين اما دچار لغرش‌هاي زباني در انتخاب نهايي حذف شدند.
شهرام شکيبا طنزپرداز و منتقد نيز در ادامه جلسه نقد «قهوه قند پهلو» با اشاره به سابقه ديرينه تذکره نويسي در ايران ابراز کرد: بزرگاني مانند دولتشاه سمرقندي نيز تذکره نويسي مي‌کردند و گاه در تذکره‌هاي خود سراغ شاعراني که شوخ طبعي هم داشتند، مي‌رفتند. اما کامل‌ترين تذکره در شعر طنز معاصر همين تذکره‌اي است که اميد مهدي‌نژاد گردآوري کرده است.
شکيبا همچنين تلاش‌هاي اخير براي جمع آوري مجموعه‌اي نظير قهوه قند پهلو را «مذبوحانه» توصيف و تصريح کرد: خود من نيز تلاشي در اين عرصه داشتم که در نهايت کار ناقص و بدون مشورت با من براي چاپ رفت. «قهوه قندپهلو» از اين دست کتاب‌هايي است که مخاطب و شخصي مانند من با ديدن آن مي‌گويد کاش من اين کتاب را تاليف کرده بودم.
اين طنزپرداز با طرح اين نکته که آيا هنوز نياز به تذکره نويسي وجود دارد و توليد چنين آثاري اين شائبه را به وجود نمي‌آورد که ناشر تنها قصد کتاب‌سازي داشته است، اظهار کرد: علاوه بر تعداد زياد آثار و حجيم بودن کتاب، معتقدم مهدي‌نژاد تحت تاثير وقايع روزگار، اين کتاب را جمع آوري کرده است چنان که شاهد هستيم تعداد طنزپردازان «در حلقه رندان» که آثارشان در اين کتاب آمده بيشتر از طنزپردازان زمان مشروطه است.
شکيبا ادامه داد: مثلاً ما اثري از ميرزاده عشقي نمي‌بينيم درحالي که از فلان شاعر زمان خودمان شعرهايي در اين کتاب وجود دارد که از نظر ساختار شعري، زبان و سوژه‌يابي ضعيف هستند. قرار گرفتن شاعران قوي و ضعيف در کنار هم نشان مي‌دهد شعرها با دست باز انتخاب و سعي شده است هيچ کدام از شاعران هم‌روزگار ما از قلم نيافتند.
وي تصريح کرد: اگر شعرهاي شاعران اين عصر اين‌قدر ريز و باکنکاش گردآوري شده است، شايسته بود که شاعران زمان گذشته نيز با همين دقت ديده مي‌شدند. جذب حداکثري شعرها در کتاب کار مناسبي نبود و بايد توجه بيشتري به زبان شهري و طنز بودن اشعار مي‌شد.
اين منتقد با بيان اين نکته که به‌طبع طنزپرداز بودن مهدي‌نژاد توقع‌ها را از مجموعه‌اي که گردآوري کرده بالا مي‌برد، گفت: شعرها به اصطلاح شتر گربه‌اي است و البته قرار نيست همه شاعران به يک قوت شعر بگويند، اما بايد ديد سوراخ غربال به چه شکل بوده که درشت‌ها رد شدند و ريزها مانده‌اند.
شکيبا يک‌دست بودن کتاب را از ويژگي‌هاي مثبت کتاب دانست و اظهار کرد: متن‌هايي که مهدي‌نژاد با قلم شيرين و شوخ و نثر روان ابتداي هر فصل نوشته باعث شده است کتاب يک دست شود و مخاطب هربار از هر بخش که تمايل به خواندن داشته باشد اين متون فضاي کلي از کتاب را به او مي‌دهد.
وي در ادامه تصريح کرد: اگر کمي متون علمي‌تر بود و توضيحات بيشتري درباره شاعران داده مي‌شد سطح کتاب بالاتر مي‌رفت حتي اگر مولف بگويد اصلا قصد انجام يک پژوهش علمي را نداشته است.
در ادامه مهدي فرج الهي؛ مجري جلسه شعري از ميرزاده عشقي در کتاب پيدا کرد! و مهدي‌نژاد در پاسخ به انتقاد شکيبا عنوان کرد: من نمي‌خواستم از ميرزاده عشقي شعري بياورم چون به نظرم اشعار او تاريخ مصرف دارد و اين يک شعر هم جزو اضافات مرحله آخر است!
وي افزود: مخاطباني که اين کتاب را براي‌شان تاليف کردم به هيچ عنوان تخصصي نبودند و من نيز قصد انجام کار علمي و تخصصي را نداشتم. حتي توضيحاتي که در ابتداي هر بخش و براي شناشاندن شاعر آمده تنها براي افزايش نمک کار و يک‌دستي متن کتاب بود.
مهدي‌نژاد درباره نحوه شکل‌گيري کتاب اذعان داشت: هسته اوليه اين کتاب در واقع مجموعه‌اي شخصي بود که براي استفاده شخصي خودم گردآوري کرده بودم. اشعاري را که دوست داشتم تايپ، يا از صفحات وب کپي کرده بودم و وقتي مجموعه غني شد به نظرم رسيد با اضافاتي براي چاپ مناسب است. اين مسئله را با دفتر طنز در ميان گذاشتم و حاصل اين روند به کتاب «قهوه قندپهلو» تبديل شد.
مهدي‌نژاد همچنين در پاسخ به نقد شکيبا براي افزون بودن تعداد شاعران امروز نسبت به ديروز، تصريح کرد: با آقاي احترامي براي اين مجموعه مشورت مي‌کردم و ايشان گفتند دهه‌هاي گذشته شاعراني داشتيم که بسيار در عصر خود مشهور بودند و حالا نامي از آنان نيست. در آينده هم شاعراني که امروز نامي دارند از ياد خواهند رفت. اين سخن درستي است، اما بايد گفت اين مجموعه در واقع نگاه اين دهه به گذشته است و از همين رو سوراخ غربال گذشتگان تنگ‌تر از امروزي‌ها بود.
اين شاعر و طنزپرداز افزود: درباره چرايي کنار هم قرار گرفتن شاعران پيش‌کسوت و جوان نيز بايد گفت؛ به هر نوع چينشي که براي نام شاعران در نظر گرفتيم به نوعي ان‌قلت وارد شد و از همين‌رو تصميم بر اين شد که چينش بر حسب حروف الفبا باشد.
در ادامه نشست، شهرام شکيبا با ابراز تاسف از ضعف زباني شاعران معاصر نسبت به گذشتگان اظهار کرد: شاعران عصر ما از حيث زاويه ديد و سوژه‌يابي بسيار قوي‌تر از گذشتگان هستند اما متأسفانه اجراي بسيار ضعيفي دارند درحالي‌که شاعران ديروز به شدت سلامت زبان را در شهر خود حفظ مي‌کردند.
سعيد بيابانکي نيز در انتهاي جلسه از اينکه ناشر به شاعراني که شعر آنان در کتاب درج شده «قهوه قند پهلو» اهدا نکرده است از جزئيات ويرايش شعرها پرسيد و مهدي‌نژاد نيز ضمن بيان اين نکته که ناشر به خود مولف نيز سهم کتاب مولف را نداده است، درباره جزئيات ويرايش شعرها توضيحاتي داد.
در انتهاي جلسه شکيبا از مهدي‌نژاد به خاطر صبر و شکيبايي در مقابل نقد اثرش تشکر کرد.