???اُمين نشست «دگرخند» با موضوع يادي از زنده‌ياد سيد حسن حسيني با نگاهي به کتاب «فستيوال خنجر» با حضور دکتر اسماعيل اميني و دکتر سعيد يوسف‌نيا، دوشنبه ?? مردادماه ???? ساعت ?? در سالن اوستا حوزه هنري برگزار شد. «فستيوال خنجر» مجموعه اشعار طنز زنده‌ياد سيد حسن حسيني است که به کوشش دکتر اسماعيل اميني گردآوري و توسط انتشارات سوره مهر منتشرشده است.
۱۱۴ اُمين نشست دگرخند به بررسي کتاب «فستيوال خنجر» پرداخت . اين برنامه با حضور سعيد يوسف نيا شاعر ، منقد ادبي و مدير راديو صبا و اسماعيل اميني نويسنده، شاعر و مدرس دانشگاه در سالن اوستا حوزه هنري برگزار شد و با استقبال خوب علاقه‌مندان همراه بود.
اميني: اين مجموعه شعر راهگشاي شناخت انديشه مرحوم حسيني است
اميني که مجموعه شعر «فستيوال خنجر» به کوشش وي تهيه شده است در مورد شاعر اين مجموعه گفت: سيد حسن حسيني علاوه بر سرودن شعر در پژوهش و نقد و ترجمه و نثرنويسي نيز آثاري ارزشمند دارد. يکي از ويژگي‌هاي بارز آثار او خلاقيت و راهگشايي و پيمودن راه‌هاي تازه و هموار کردن سنگلاخ‌هاست. در طنز نويسي، اگرچه به اندازه سرودن شعر درنگ نکرد، دو مجموعه مستقل، يکي «نوشداروي طرح ژنريک» و ديگري «براده‌ها» را فراهم آورد که نشان دهنده شناخت او از طنز و نيز جديتش در نگاه به اين شيوه سخنوري است.
وي افزود: اما طنزآوري حسيني به اين دو مجموعه ختم نمي‌شود. چرا که اگر بررسي و دقت لازم داشته باشيم، در ميان ديگر اشعار وي نمونه‌هاي شايسته تامل از نگاه طنز را خواهيم يافت. اين رسم ديرين شاعران بزرگ است که در جدي‌ترين سروده‌ها و در عميق‌ترين لحظات انديشه و تجربه شاعرانه به طنز روي مي‌آورند.
حسيني شاعري آرمانگراست که با چراغ سخن در پي يافتن انسان واقعي است و در اين جست‌وجو هر چه تلاش مي‌کند کمتر موفق مي‌شود و نااميدي او را فرا مي‌گيرد.
مجموعه شعر «فستيوال خنجر» به درخواست خانواده مرحوم حسيني جمع‌آوري و به کتاب تبديل شد. اين اشعار را خانواده وي گردآوري کرده و در اختيار من نهاد تا تدوين و به صورت کتاب منتشر شود و در اختيار علاقه‌مندان قرار گيرد. همچنين شعرهاي اين مجموعه از ميان دست‌نوشته‌هاي شاعر انتخاب شده و نقطه اشتراک آن‌ها نگاه و بيان طنز‌آميز است.
برخي از سروده‌ها شايد از حيث شيوايي سخن در پايه ديگر سروده‌هاي شاعر نباشد. اما براي رعايت امانت به همان صورت که در دست‌نوشته‌ها آمده منتشر مي‌شود. هرچند اگر مرحوم حسيني در ميان ما بود، با آن وسواس و نگاه نافذ، شايد مجدد آن ها را بازنويسي مي‌کرد. مجموعه شعر «فستيوال خنجر» مي‌تواند راهگشاي شناخت انديشه و نگاه مرحوم حسيني و نيز نوع تلقي او از طنزآوري باشد و در ادامه منطقي طنزآوري‌هاي پيشين او در آثار منتشر شده‌اش تلقي مي‌شود.
اميني با اشاره به همکاري خانواده مرحوم حسيني در تهيه اين مجموعه شعر گفت: از خانواده مرحوم حسيني که با حُسن اعتماد بازنگري و نظارت بر تدوين اين مجموعه را به من سپردند سپاسگزارم. همچنين از دفتر طنز حوزه هنري و ناصر فيض که در انتشار شايسته اين کتاب ما را ياري کردند. خواهشمندم اگر هنگام خواندن اشعار اين کتاب لبخندي بر لب مي‌آوريم، يادمان باشد که سيد حسن حسيني ديگر در کنار ما نيست تا افزون بر بهره‌اي که از شعرهايش نصيبمان مي‌شود، از حرف‌هايش، از سکوتش، لبخندش و يا اخم و خشمش و از دانش و مهرباني‌اش بياموزيم و سرشار شويم.
اميني: مطالعه مردم خيلي کم است
اميني در انتقاد از کمبود سرانه مطالعه مردمي گفت: متاسفانه عموم مردم ما با مطالعه ميانه خوبي ندارند. به همين دليل طنز را به خوبي نمي‌شناسند و تصورها و نظرات بسيار دوري از طنز دارند. اين امر موجب عدم تصميم صحيح در مورد ابيات اشعار يک شاعر مي‌شود. به عنوان مثال اگر الان بگوييم که سعدي يک شاعر طنزپرداز است همه با تعجب به ما نگاه مي‌کنند. در حالي که بسياري از اشعار سعدي به طنز سروده شده است. جالب اين است که بسياري از علاقه‌مندان خارجي به شعر فارسي در ترجمه‌هاي اشعار سعدي اين موضوع را مي‌دانند و درک کرده‌اند. اما ما که اصل ابيات را در اختيار داريم با آن آشنايي نداريم. اين موضوع نشان از عدم مطالعه مردم- چه در ميان قشر فرهنگي و حرفهاي و چه در ميان عوام آن ها- دارد و موضوعي نگران کننده براي آينده فرهنگ و ادبيات کشور است.
تصور برخي‌ها از طنز اين است که حرفهاي دم دستي و روزمره را به شعر تبديل کنيم. اين تصور ملاک سرودن شعر طنز نيست و بايد در سرودن آن عناصر شعري به درستي حضور داشته باشد. در زبان طنز همه‌چيز جدي است. اما ممکن است در دلالت جدي نباشد. يعني نشانه و معناي آن جدي نباشد و در معنا و مفهوم خود با جديت وارد شود.
در اشعار سيد حسن حسيني وضعيت متناقض انسان مورد نظر قرار گرفته است. انساني که شبيه به پرنده‌اي با بال و پر و قابليت پرواز اما در قفس محبوس شده است. البته در اين اشعار اشاره به قفس خود ساخته انسان دارد. اين مثال قفس و بال و پرواز را بارها به کار برده است. به اين شيوه به بيان تناقض‌هاي عقلي و عملي اناسان پرداخته است و مضحکه‌اي را شکل داده تا آن را به طنز نقد کند.
در مجموعه کتاب «فستيوال خنجر» مرحوم حسيني از شيوه تلميح بسيار استفاده شده و از شيوه‌هاي ادبي در بيان شعر خود و ايجاد طنز بهره برده است. برخي طنزها ساختاري است. يعني کلمات و نوع واژه‌‌هاي کاربردي طنز نيست. اما مفهوم و برداشت آن طنز است. به نظر من خنداندن کار ساده‌اي است. اما خندان مهم نيست. بلکه شادي حاصل از آن مهم است. طنز با خنديدن مرتبط است اما هميشه قرار نيست خنده‌دار باشد و نبايد از آن اين انتظار را داشت. گاهي هم طنز تنها انبساط خاطري براي مخاطب است. طنزپردازي از يک آدم هوشمند و توانا براي مردمي هوشمند برمي‌آيد وگرنه حرفهاي روزمره و دم‌دستي را هر کسي مي‌تواند به زبان بياورد.
يوسف نيا: وظيفه طنز آموزش چگونگي برخورد با مشکلات است
يوسف‌نيا نيز در اين برنامه با اشاره به فعاليت‌هاي ادبي مرحوم حسيني گفت: مرحوم سيد حسن حسيني استاد من بود. همچنين بخشي از مجموعه دست‌نوشته‌هاي وي را بنده جمع‌آوري کردم تا منتشر شود. از اين رو اگر در مورد مجموعه شعر «فستيوال خنجر» نقدي داشته باشم اطمينان داشته باشيد يک‌طرفه نيست و سعي کرده‌ام منصفانه باشد.
برخي اشعار مناسب اين مجموعه نيست. چرا که يک بدبيني شديد در آن نهفته است. شايد اگر دکتر حسيني خود در ميان ما حضور داشت برخي از آن ها را حذف مي‌کرد.
يوسف‌نيا در بيان تعريف طنز گفت: کارکرد طنز آگاهي بخشي نيست بلکه وظيفه دارد تا به ما ياد دهد که چگونه با مشکلات روبه‌رو شويم و با آن ها کنار بياييم. از طرفي هم خندادن مردمي که افسرده و نگران و نااميد هستند کار بسيار سختي است. زيرا خنده خيلي با ارزش است. ما طنز مي‌خوانيم که تا فشار مشکلات نتواند ما را از پاي درآورد. همچنين ياد بگيريم که چگونه با مشکلات کنار بياييم و سختي آن را آسان کنيم. طنز به نوعي مرحله قبل از ايمان است. زماني که انسان احساس ناامني مي‌کند به طنز پناه مي‌آورد تا آن شرايط سخت را براي خود کمي تلطيف کند.
وي با اشاره به اثر «نوشداروي طرح ژنريک» که از ديگر مجموعه شعرهاي مرحوم حسيني است، گفت: هنگامي که اين مجموعه شعر چاپ شد با واکنش‌هاي زيادي مواجه شد. چرا که اين اثر بسيار وسيع و عميق بود. الان هم بايد بگويم که «نوشداروي طرح ژنريک» نسبت به «فستيوال خنجر» از قدرت بيشتري برخوردار است. زيرا مرحوم حسيني در «نوشداروي طرح ژنريک» به وقايع تماما اجتماعي و هدفمند‌تر از «فستيوال خنجر» پرداخته است. همچنين هارموني مجموعه شعر «نوشداروي طرح ژنريک» خيلي دقيق‌تر و حساب شده‌تر انجام شده بود.
در اين نشست به همه حاضران يک جلد کتاب «فستيوال خنجر» اهدا شد. همچنين برخي اشعار اين کتاب و چند شعر منتشر نشده از زنده ياد سيد حسن حسيني قرائت و بررسي شد.