شوخ طبعي هاي ميان مردم را کمرنگ نکنيم

خبرنگار: در ابتدا تعريفي از طنز امروز داشته باشيد و اينکه در حال حاضر جايگاه طنز در کشور کجاست؟

روح الله احمدي: ابتدا بهتر است طنز را براساس اصول و موضوعات واقعي تعريف کنيم و از فکاهه و لبخند جدا سازيم، اينطور شايد بهتر بتوانيم در مورد جايگاه طنز صحبت کنيم. چون جايگاه لبخند و قهقهه در ميان مردم خيلي بيشتر از طنز است.

لبخند در رسانه هاي صوتي و تصويري، نشريات و برنامه هاي فکاهي، خيلي زياد داريم اما برنامه هايي که به ذات اصلي طنز پرداخته باشد بسيار کم است، که البته در ساخت چنين برنامه هايي ضعف داريم و حتي برنامه هايي که به طنز شبيه است در آخر به فکاهه ختم مي شوند.
متاسفانه حتي اگر به اسم برنامه طنز در رسانه ها شروع به فعاليت کنيم، کم کم مجبوريم که به فکاهه برسيم.

خبرنگار: مي توانيم با ابزارهايي همچون هزل، هجو و فکاهه به طنز فاخر برسيم؟
احمدي: البته مي توانيم در طنز از ابزارهايي همچون هزل، هجو و فکاهه استفاده کنيم، اما اگر بخواهيم با اين موضوعات به طنز فاخر برسيم، به عقيده من خير نمي شود. ببينيد، فکاهه يک نوع شوخي معتدل محسوب مي شود که در سطح اجتماع مي توان بيان کرد نه کسي را ناراحت مي کند و نه مشکلي به وجود مي آورد. اما هزل به عنوان شوخي نامطبوع در ميان همگان جا افتاده است يعني نوعي از شوخي است که نمي توان در همه جا از آن استفاده کرد. به عنوان مثال: در جمع خانواده وقتي کسي اطرافيان را با جوک يا جمله بامزه اي مي خنداند، يک طنزپرداز نيست.

طنز براساس سازندگي موضوع را مطرح مي کند
موضوع هجو هم بيشتر بحث تخريب را دارد که معمولا براي شخصي شدن مورد استفاده قرار مي گيرد و اجتماعي نيست. در صورتي که  طنز ترکيبي از تمام اين ابزارهاست، هدف و قصد طنز اجتماعي دوستي و اصلاح است و عناصر فکاهه و لبخند را همراه خود دارد. حال، بعضي مواقع جلوي بعضي از اين شاخه ها مي ايستد چون هجو و هزل براساس تخريب است، اما طنز براساس سازندگي موضوع را مطرح مي کند.

صابر قديمي: با توجه به صحبت هاي آقاي احمدي، من معتقدم که شوخ طبعي زير مجموعه هاي مختلفي دارد و هر چند طنز از وجوه ديگر شوخي طبعي، اعم از مطايبه(جک)، يا هزل و هجو ارجحيت دارد ولي موافق اين هم نيستم که ارزش اين عناصر را منکر شويم. يعني اينکه خود مطايبه هم مي تواند، به تنهايي مثمرثمر باشد. وقتي جامعه اي درگير مسائل و موضوعات روزمره است و وجه قالب درگيري ها و دغدغه هاست، مسلما از خنده به دور است. شايد نزديک ترين راه رسيدن به خنديدن همان مطايبه باشد، ما نبايد اين شوخ طبعي هايي را که ميان مردم وجود دارد را کمرنگ کنيم.

به هر حال آن چيزي که مسلم است، نه تنها در ايران بلکه در همه جاي جهان اين نوع تفاوت ها وجود دارد بين عناصر مختلف شوخ طبعي، مهمترين دغدغه همگان طنز است، چون طنز منجر به حرکت و تفکر مي شود و اين تفکر که بعد از به وجود آمدن لبخند، حرکتي را به همراه دارد. اين حرکت مي تواند بسياري از مشکلات و معضلاتي که در حالت جدي حل کردن آن سخت است را حل کند. طنز مي تواند آن معضلات را مرتفع کند.

متاسفانه بعضي از مسئولان با طنز کنار نمي آيند و در مقابل موضوعات طنز جبهه گيري مي کنند. اگر مسئولان و مديران دولتي در اصل فکر کنند که چرا طنزپرداز به سمت اين موضوع رفته است و مشکلات را پررنگ تر مي کنند، به جاي اينکه درصدد برطرف کردن آن برآيند جبهه گيري مي کنند و  مشکلاتي را براي طنزپرداز به وجود مي آورند.

خبرنگار: آيا مي توان مطايبه را به عنوان يک اثر هنري در جامعه مطرح کرد يا خير فقط طنز را مي توان به عنوان رسانه اي قدرتمند، معرفي کرد؟

طنز به نوعي ميان بر محسوب مي شود تا فيلترها را کنار بزنيم
سعيد طلايي: تمام اين ابزارها و عناصر طنز کاملا وظيفه شان از يکديگر جداست. ما نمي توانيم دقيق بگوييم که اين مسئله لازم است و ديگري لازم نيست. طنز مثل چراغ خطر يا زنگ هشدار در جامعه است که مي تواند خيلي از خطراتي که جامعه را تهديد مي کند و نمي توان به زبان جدي به آنها پرداخت با ميان بر به آنها برسد. از  طرفي ديگر فکاهه يا مطايبه در جامعه لازم است و جايگاه خودش را دارد.

مي بايست جامعه اي که اندوهگين است را به هر بهانه اي حتي بدون وجود تفکر، خنداند. ولي طنز يک قدم فراتر از اين موضوع گام بر مي دارد و به مخاطب اجازه مي دهد در وراي لبخندش به يک مسئله ديگر هم فکر کند، مسئله اي که شايد قبلا نتوانسته يا اجازه نداشته به شکل ديگري به آن نگاه کند و طنز مانند يک ميان بر اجازه مي دهد تا يکسري از فيلترها را دور بزنيم و به جان کلام فکر کنيم.

خبرنگار: باتوجه به اينکه هنر محملي براي انتقال آسيب ها و  معضلات اجتماعي است، فکر مي کنيد جايگاه طنز کشور کجاست؟
روح الله احمدي: طنز در جايگاه بالايي قرار دارد، وقتي  هنر و البته بخش انتقاد هنري با فاکتور لبخند وارد مي شود نقدخوب خواهيم داشت و نيش انتقاد گرفته مي شود. البته باز هم بستگي به مخاطب دارد، که مي تواند با اين موضوعات کنار بيايد و آن را هضم کند يا دوباره جبهه گيري مي کند.

طنز رسانه اي در چند سال اخير جايگاه خوبي داشته است البته اگر بخواهيم طنز را به عنوان، طنز فاخر در نظر بگيريم.

خبرنگار: طنزپرداز در پردازش طنز بايد مخاطب خود را به خوبي بشناسد و از دغدغه هاي جامعه خود با خبر باشد، نظر شما در مورد اين نوع نگرش چيست؟
صابر قديمي: در چند سال اخير شاهد توجه بيش از پيش به انواع مختلف شوخ طبعي ها بوديم و اين امر هم به خاطر نيازي بود که احساس مي شد. وقتي که شرايط و مقتضيات زمان به سمتي مي رود که مشکلات اقتصادي و اجتماعي بر مردم حادث مي شود نياز به لبخند همراه با تفکر نمود پيدا مي کند و دغدغه بالا مي رود و اين مي تواند در قالب هاي مختلف رخ دهد.

به عنوان مثال در قالب تلويزيون کمدي هاي تصويري داشتيم، همانند: آثار عطاران و مديري و ديگر آثاري که در قاب تلويزيون نمايش داده مي شود مانند: خنده بازار که در سطح پايين است. در اين يکي دو سال اخير به وجود آمدن برنامه هايي مانند قند پهلو و ترغيب مخاطب عام که مي توان از وجوه و زواياي مختلف هم به طنز نگاه کرد منجر به حرکتي شد که نمونه آن را در نمايشگاه مي بينيم و کتاب آقاي ناصر فيض با نام«فيض بوک» به چاپ چندم مي رسد و اين اتفاق خوبي در زمينه طنز است.
ما استقبال از سوي مردم به سمت طنز را مشاهده مي کنيم. اميدواريم که اين پل بين مخاطب و طنزپرداز پابرجا باقي بماند تا به يک نقطه ايده آل بين مخاطب و طنزپرداز برسد.