لبخند سعدي
«لبخند سعدي» عنوان کتابي است که دکتر اسماعيل اميني درباره طنزآوري در غزل‌هاي جناب سعدي نوشته‌است.
وقتي سخن از طنزآوري سعدي است، اغلب به گلستان و بوستان اشاره مي‌شود و از غزل سعدي چندان سخني به ميان نمي‌آيد، ولي اين کتاب فرصتي است که طنز در غزل سعدي نيز بررسي شود.
اميني در مقدمه کتاب مي‌گويد: براي سخن گفتن از طنزآوري سعدي، سر آن ندارم که منابع نظري طنز را ورق بزنم و تعريف هاي گوناگون طنز را بازنويسي کنم و از ميان انبوهي سخن در باب طنز، يکي را بر ديگري ترجيح دهم. که يک بار در مقدمه کتاب «خندمين ترافسانه» در بررسي جلوه هاي طنز در مثنوي معنوي به اقتضاي شيوه پژوهش دانشگاهي از آن مسير رفتم و به جايي نرسيدم و در نهايت دريافتم که مطالعه متن و تأمل در ظرايف سخن بزرگاني چون عطار و سنايي و مولانا و سعدي و عبيد بهترين راه نماست.
باري، در اين کتاب که آن را «لبخند سعدي» ناميده ام بيش از هر چيز درباره همان «تلخ عيشي» که در بيت آغازين اين مقدمه آمد تأمل کرده ام، چندان که در بررسي جلوه هاي طنز در مثنوي معنوي نيز دريافتم که همه طنزهاي ارجمند در نهايت وضع ناگوار انسان در جهان را بيان مي کنند:
«به حال سعدي بيچاره قهقهه چه زني
که چاره در غم تو هاي هاي مي‌داند»
شيوه اسماعيل اميني در کتاب اينگونه است که با انتخاب غزل‌هايي که حال و هواي طنز دارند هرجا که لازم بوده در قالب پاورقي توضيحاتي بر شعر افزوده است.«لبخند سعدي» توجه مخاطب را به اين نکته جلب مي‌کند که طنز، شاخه‌اي از ادبيات است که جديت دارد و از آنجا که زبان سعدي بسيار به زبان امروز نزديک است، ارتباط با آثارش سهل‌تر خواهد بود. در واقع او به زباني سخن مي‌گويد که تا به امروز زنده است و ما امروز به زباني که سعدي به کار برده سخن مي‌گوييم.
«لبخند سعدي» جنبه پژوهشي دارد، اما نه پژوهشي دستوري و در قالب سبک و سياق دست و پاگير مرسوم و در نتيجه براي علاقه‌مندان به انديشه، طنز و ادبيات با کتابي ناب و جذاب روبرو هستيم.
در هر غزل بيت‌هاي طنزآميز به صورت برجسته و مورب از ساير بيت‌ها متمايز شده که به نوعي راهنمايي براي مخاطب در دنبال کردن موضوع است. دليل انتخاب اين غزل‌ها شاخص‌تر بودن طنز آنهاست؛ وگرنه سعدي به غير از اين غزل‌ها، در ديگر غزل‌هايش هم از طنز استفاده کرده است.
اين مجموعه ۴۲۴ صفحه دارد و سال ۱۳۹۱ به همت دفتر طنز حوزه هنري و توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است.
براي خريد نسخه الکترونيکي اين کتاب اينجا را کليک کنيد.
ابومحمّد مُشرف‌الدين مُصلِح بن عبدالله بن مشرّف، متخلص به سعدي که در سال‌هاي ??? تا ??? هجري قمري مي‌زيست، شاعر و نويسنده پارسي‌گوي ايراني است. اهل ادب به او لقب استاد سخن، پادشاه سخن، شيخ اجل و حتي به‌طور مطلق، استاد داده‌اند. او در نظاميه بغداد، که مهم‌ترين مرکز علم و دانش جهان اسلام در آن زمان به حساب مي‌آمد، تحصيل و پس از آن به‌عنوان خطيب به مناطق مختلفي از جمله شام و حجاز سفر کرد. سعدي سپس به زادگاه خود، شيراز، برگشت و تا پايان عمر آنجا اقامت گزيد. آرامگاه وي در شيراز واقع شده‌است که به سعديه معروف است.
سعدي نگارش کتاب گلستان را کمتر از يک سال بعد از تدوين بوستان، در اول ارديبهشت سال ??? هجري شروع کرد و در مدت پنج يا شش ماه نگارش آن را به پايان رساند. به همين دليل و به‌منظور تجليل از سعدي، اول ارديبهشت، روز آغاز نگارش کتاب گلستان، در ايران روز سعدي نام‌گذاري شده است.
مرکز سعدي‌شناسي ايران از سال???? روز اول ارديبهشت‌ماه را روز سعدي اعلام کرد و در اول ارديبهشت ???? و در اجلاس شاعران جهان در شيراز، نخستين روز ارديبهشت‌ماه از سوي نهادهاي فرهنگي داخلي و خارجي به عنوان روز سعدي نام‌گذاري شد. روحش شاد و يادش گرامي باد.