انواع کمدي‌هاي تلويزيوني
تاريخچه حضور انواع مختلف شوخ‌طبعي در تلويزيون، به اولين روزهايي بر مي‌گردد که راديوتلويزيون به راه افتاد. ما به شيوه‌اي که در زبان انگليسي مرسوم است، نام اين جنس برنامه‌ها را کمدي(Comedy) مي‌گذاريم. در اولين برنامه‌هاي تلويزيون بي‌بي‌سي در دهه‌ي ۱۹۳۰ ميلادي، برنامه‌هايي وجود داشت که خوانندگان، کمدين‌ها و افراد مشهور به عنوان مهمان در آن‌ها حاضر مي‌شدند. به شکل مشابه در اولين برنامه‌هاي تلويزيوني آمريکا هم نمايش‌هاي متنوع (Variety Show) وجود داشت. ميلتون برل در اين سال‌ها تئاتر ستاره تگزاکو (Texaco Star Theater) را اجرا مي‌کرد. اين برنامه، يک نمايش کمدي متنوع (comedy-variety show) آمريکايي بود که ر آن حرکت‌هاي کمدي با موسيقي و رقص تلفيق شده بود.(تصوير ۱و۲)
کمدي‌هاي تلويزيوني طيف وسيعي را شامل مي‌شوند و بسياري از برنامه‌ها را مي‌توان زير اين عنوان طبقه‌بندي کرد. شايد بتوان گفت که در مقايسه با ساير ژانرها، انتقال کمدي به صفحه کوچک تلويزيون بسيار موفقيت‌آميزتر بوده است. کمدي‌هاي تلويزيوني فراواني نيز تاکنون به صورت کارتون تهيه و پخش شده است. مانند: سيمپسون‌ها (The Simpsons)، پارک جنوبي (South Park)، مرد خانواده (Family Guy) و …
۱- کمدي موقعيت (Situation Comedy= Sitcom) (تصوير۳)
اين گونه، معمول‌ترين و موفق‌ترين نوع از کمدي‌هاي تلويزيوني است. همان‌طور که از اسم مشخص است، اين کمدي بر اساس قرارگيري شخصيت‌هاي اصلي، در موقعيت‌هاي خنده‌دار و مضحک پديد مي‌آيد. اولين کمدي موقعيت، «ترقي پين رايت» (Pinwright’s Progress) نام داشت. که در ۱۰ اپيزود ساخته شد و در سال‌هاي ۱۹۴۶ تا ۱۹۴۷ از بي‌بي‌سي ۱، پخش مي‌شد. (تصوير۴)
بعد از اوايل دهه 1950، با «من لوسي را دوست دارم» (I Love Lucy) در آمريکا، و «نيم ساعتِ هانکوک» (Hancock’s Half Hour) در انگلستان، کمدي موقعيت طرفداران فراوان خود را کسب کرد و همواره در قلب مخاطبان جايگاه ويژه‌اي داشت و شخصيت‌هاي آن به شخصيت‌هاي آشناي مردم تبديل مي‌شدند. اين کمدي اغلب در مقابل تماشاچيان زنده اجرا مي‌شود يا گاهي اوقات با اضافه شدن صداي خنده، حضور تماشاچيان بر روي آن شبيه‌سازي مي‌شود. از ديگر ويژگي‌هاي کمدي موقعيت اين است که عموماً با چند دوربين ضبط مي‌شود و در حدود نيم‌ساعت طول مي‌کشد. کمدي‌هاي موقعيت به ندرت تصاوير واقعي‌اي از زندگي نشان مي‌دهند. بلکه معمولاً از طريق شوخي‌ها و ساده‌انگاري‌هايي شکل مي‌گيرند که در روابط بين شخصيت‌هاي در حال تغيير، ايجاد شده است. بعد از پخش «من لوسي را دوست دارم»، هرگز تلويزيون بدون کمدي موقعيت نبوده است. هميشه اين برنامه‌ها بسيار پرطرفدار و تأثيرگذار بوده‌اند. حتي در اوايل دهه‌ي ۲۰۰۰ ميلادي، بالاترين حقوق شبکه ان‌بي‌سي (NBC) به عوامل کمدي موقعيتِ «دوستان» (Friends) پرداخت مي‌شد.
۲- درام کمدي (Comedy-drama)
به اين نوع، گاهي دِرامِدي (Dramedy) نيز مي‌گويند. اين گونه از مخلوط موقعيت‌هاي خنده‌دار و کمدي با درام‌هاي جدي پديد مي‌آيد. اين برنامه‌ها در مقايسه با کمدي‌هاي موقعيت، لحن بسيار واقعي‌تري دارند. معمولاً با يک دوربين ضبط مي‌شوند و در حدود ۱ ساعت به طول مي‌انجامند. ضمناً خبري از صداي خنده هم بر روي آن‌ها نيست. درامدي‌هاي فراواني ساخته شده‌اند که آن‌ها را مي‌توان به زيرژانرهايي نيز تقسيم کرد که شامل نمونه‌هاي زير است:
درامدي‌هاي پزشکي، مانند «ق.ا.ط.ي» (M*A*S*H) و «آناتوم?ِ گري» (Grey’s Anatomy)
درامدي‌هاي حقوقي مانند «مک‌بيلِ متحد» (Ally McBeal).
و درامدي موزيکال مانند «شادي» (Glee).
۳- کمدي آيتمي (Sketch Comedy)
تفاوت اين نوع کمدي، با کمدي موقعيت در اين است که به صورت اساسي قرار نيست شخصيت‌هاي ثابتي نمايش داده شوند. البته ممکن است گاهي شخصيت‌ها و داستان‌هاي مشابهي وجود داشته باشد، اما هرگز به اندازه کمدي موقعيت نيست. در اين ژانر، معمولاً رويدادهاي جاري دست‌مايه طنز قرار مي‌گيرند و شوخي‌ها در تغييرات شخصيت‌ها شکل مي‌گيرند.
پيشگام کمدي‌هاي آيتمي را مي‌توان «سيد سزار» دانست. او در سال ۱۹۵۰، «نمايش نمايش‌هاي تو» (Your Show of Shows) را عرضه کرد و قراردادهاي تازه‌اي را در اين ژانر ايجاد کرد. قوت بعدي اين کمدي‌ها مربوط به اواسط ۱۹۷۰ است که «شنبه شب زنده» (Saturday Night Live)، پخش شد. اين برنامه بسيار متنوع بود، اما به سرعت شبيه به کمدي‌هاي آيتمي شد.
در انگستان، دو نمونه موفق از کمدي‌هاي آيتمي، «سيرک پرواز مونتي پايتون» (Monty Python’s Flying Circus) و بريتانياي صغير (Little Britain).
هر برنامه آيتمي شامل، تعدادي آيتم کوتاه است. واژه «آيتم» که در زبان فارسي براي اين گونه رايج شده است، در زبان انگليسي به معناي «بخش» است و به صورت خاص براي کمدي‌هاي کوتاه، رايج نيست. در زبان انگليسي از واژه‌ي Sketch استفاده مي‌شود که به لحاظ لغوي به معناي طرح اوليه است. ما در اين نوشته به دليل رواج داشتن لفظ کمدي آيتمي، در زبان فارسي، همين نام را به کار برده‌ايم.
مدت زمان هر آيتم معمولاً بين ۱ تا ۱۰ دقيقه است. چنين برنامه‌هايي توسط گروهي از بازيگران و کمدين‌ها، چه بر روي صحنه نمايش، چه در هر وضعيت سمعي و يا بصري، اجرا مي‌شود. اين نمايش‌ها در راديو يا تلويزيون پخش مي‌شوند. اغلب کارهاي آيتمي اولين بار به صورت بداهه توسط بازيگران شکل مي‌گيرد و سپس در ويرايش‌هايي بهبود مي‌يابند. هرچند اين مسئله لزوماً در تمام کمدي‌هاي آيتمي رايج نيست.
آيتم‌هاي تک‌نفره معمولاً در صحنه‌هاي کوتاهي اجرا مي‌شوند و در نمايش‌هاي روزانه يا متنوع، سرگرمي‌هاي بزرگ‌سالان، گفتگونمايش‌ها يا برنامه‌هاي تلويزيوني مخصوص کودکان (مانند خيابان کنجد: Sesame Street) پخش مي‌شوند. نمونه چنين کارهايي را مي‌توان «مرد در خيابان» (Man on the Street) يا برنامه‌هايي که استيو آلن (Steve Allen) در کمدي تلويزيوني نمايش امشب اجرا مي‌کند، دانست. تفاوت کمدي‌هاي آيتمي با کمدي‌هاي سريع (Skit)، در اين است که کمدي‌هاي سريع صرفاً تصويري شده يک جوک هستند، در حالي که آيتم‌هاي کمدي، کشف شرايط خنده‌دار از يک مفهوم، کاراکتر يا موقعيت است.
۴- کمدي ايستاده (Stand-up Comedy)
کمدي ايستاده، تاکنون به خوبي در شبکه‌هاي تلويزيوني نمايش داده شده است و فراگير شده است. کمدين‌هاي ايستاده، براي مدت طولاني جزء اصلي گفتگونمايش‌ها (Talk Shows) و برنامه‌هاي متنوع شبانه بوده‌اند. گفتگونمايش‌هاي متنوعي مانند «نمايش امشب» (The Tonight Show)، معمولاً با تک‌گويي‌هاي کمدي، توسط ميزبان، در ابتداي برنامه آغاز مي‌شوند.
«نمايش امشب» (The Tonight Show)
«نمايش امشب» که از سال ۱۹۴۵ تاکنون از شبکه‌ي ان‌بي‌سي پخش مي‌شود، و طولاني‌ترين برنامه‌ي منظم در حال پخش در آمريکا است. برنامه‌ي ايرلندي «نمايش آخروقت» (The Late Late Show) هم، از سال ۱۹۶۲ به صورت مداوم بر اساس «نمايش امشب» پخش مي‌شود. «نمايش امشب» در تاريخ پخشش دچار تغييرات و تحولات فراواني شده است. در آخرين نمونه پخش شده اين برنامه، شکل کلي به اين صورت بوده است:
برنامه از شش قسمت ثابت تشکيل شده است:
ابتدا بعد از آنکه آنونس پخش شد، مجري شروع به صحبت مي‌کند و براي ده دقيقه، تک‌گويي‌هاي خنده دار مي‌کند و به وقايع جاري به صورت تک‌خطي اشاره مي‌کند. ضمناً يک آيتم کمدي کوتاه، گاهي با اين بخش ترکيب مي‌شود. بعد از صحبت‌هاي مجري، بخش دوم پخش مي‌شود که يک آيتم کمدي کامل است. (معمولاً مستند کوتاهي که «خبرنگار نمايش امشب» تهيه کرده است). در ادامه، ميهمان برنامه ديده مي‌شود و مصاحبه‌اي در دو بخش با او انجام مي‌شود. سپس، بخش پنجم که مصاحبه با ميهمان دوم است، پخش مي‌شود.
بخش ششم هم معمولاًيک اجراي موسيقي است. البته گاهي به جاي آن يک کمدي ايستاده اجرا مي‌شود.
اعتبار اين برنامه در شبکه‌ي ان‌بي‌سي تا حدي است که حتي اوباما به عنوان رئيس‌جمهور آمريکا ميهمان اين برنامه شده است.
کمدي‌هاي ايستاده‌ي تلويزيوني در بريتانيا، با برنامه «کمدين‌ها» (The Comdians) در شبکه‌ي آي‌تي‌وي (ITV) به اوج محبوبيت رسيدند. اين سبک از کمدي، در اوايل دهه‌ي ۱۹۸۰ با روي کار آمدن نسل جديدي از کمدي‌هاي ايستاده به کلي کنار گذاشته شد. و شوخي‌هاي جنسي و نژادپرستانه آن دست‌خوش تغيير فراوان شد. به اين ترتيب «کمدي جايگزين» (Alternative Comedy) شکل گرفت. کمدي‌هاي ايستاده در آمريکا، به واسطه بسياري از تلويزيون‌هاي کابلي در اواسط دهه‌ي ۱۹۸۰ فراگير شدند. به عنوان مثال نمايش‌هاي «ديوار آجري» (Brick Wall) که به دليل استفاده از نماي ديوار آجري در پس‌زمينه به چنين نامي معروف بود. اين نمونه‌ها عموماً سطح پاييني داشتند. کمدين‌هاي ايستاده، بعدها شانس‌هاي بسيار بيشتري براي ديده شدن در قاب جادو را داشتند که معمولاً به عنوان بخشي از يک برنامه مفصل بزرگ‌تر بود.
«کمدي جايگزين» (Alternative Comedy)
اين عنوان مربوط به سبکي از کمدي است که در دهه‌ي ۱۹۸۰ ارائه شد. معمولاً در مناطق مختلف تعاريف مختلفي از اين نوع کمدي مي‌توان يافت. در انگلستان، کمدي جايگزين، براي توصيف نوعي از کمدي استفاده مي‌شود که جايگزين کمدي‌هاي نژادي و جنسي شد. طبيعتِ کمدي جايگزين، کنار گذاشتن ساختارهاي استاندارد قديمي جوک‌گويي بود.
۵- کمدي بداهه (Improvisational Comedy)
اين نوع کار، اخيراً به خاطر مخاطبان تلويزيون، در هر دوي سوي اقيانوس اطلس، باب شده است. مخصوصاً با نسخه‌هاي انگليسي و آمريکاي?ِ برنامه «اين خط کيه؟» (Whose Line is it Anyway?)
۶- نمايش‌هاي مسابقه‌اي کمدي (Gameshow Comedy)
برنامه‌هاي کمدي متنوعي در انگليس پخش مي‌شود که سبک آن‌ها نمايش مسابقه‌اي است، و در آن‌ها شرکت‌کننده براي پيروزي در يک بخش، بايد يک کمدي ايستاده اجرا کند. به عنوان مثال برنامه‌هاي «اخبارو بهت گفتم؟» (Have I Got News For you)، «تمسخر هفته» (Mock the Week) و «به وزوز خروس فکر نکن» (Never Mind the Buzzcock).
اين مسابقه‌ها را مي‌توان بخشي از واقع‌نمايش‌هاي تلويزيوني (Reality Shows) نيز دانست. که گستره وسيعي از برنامه‌هاي تلويزيوني‌اي دانست که به صورت مستند موقعيت‌ها و رخ‌دادهاي واقعي را نمايش مي‌دهند.
۷- انيميشن (Animated Cartoon)
انيميشن‌ها براي مدت طولاني، يکي از منابع کمدي‌هاي تلويزيون بوده اند. اولين برنامه‌هاي تلويزيوني کودکان، معمولاً بازسازي انيميشن‌هاي سينمايي بوده است. بعدها انيميشن‌هاي کم‌هزينه‌اي که مخصوص تلويزيون توليد مي‌شدند، پا به برنامه‌هاي صبح شنبه در آمريکا گذاشتند. انيميشن‌هايي نظير سيمپسون‌ها (Simpsons) و مرد خانواده (Family Guy)، مخلوط موفقي از نکات مثبت کارتون‌هاي قديمي و کمدي‌هاي موقعيت بودند.
علاوه بر گونه‌هاي مختلفي که ذکر شد، کمدي معمولاً در شکل‌هاي هوش‌مندانه فراون ديگري نيز در تلويزيون ديده مي‌شود. کمدي همواره بخش ضروري هر درامي بوده است. به همين دليل تلاش براي مخلوط کردن کمدي و درام در شکل‌هاي متنوع و مختلف کماکمان ادامه دارد.